Zamek wawelski jest najważniejszym dokonaniem architektonicznym polskiego „złotego wieku”. Do dziś pozostaje symbolem splendoru dynastii Jagiellonów, która w XVI wieku była jedną z najpotężniejszych w Europie. 

Zamek wawelski góruje nad Krakowem, jak niegdyś wawelski gród nad licznymi podgrodziami. Pierwsze ślady kamiennego palatium – siedziby władcy – datowane są na połowę XI w. W tym samym wieku stał się on główną rezydencją polskich królów. Kazimierz Wielki (1333 – 1370) nadał mu kształt gotyckiego pałacu. Gościł w nim cesarza Karola Luksemburskiego i wielu innych władców. Rezydencja ta była rozbudowywana w stylu gotyckim przez kolejnych władców, aż do pożaru w 1499 r.

Do odbudowy zamku przystąpił Jan Olbracht (1492 – 1501), który zdecydował o wyborze architektów włoskich i wprowadzeniu stylu renesansowego. Budowę ukończył jego brat Zygmunt I Stary (1505 – 1548), a najdłużej pracami budowlanymi kierował Bartłomiej Berecci z Florencji. Zygmunt II August (1548 – 1572) wyposażył wnętrza zamkowe w słynne arrasy tkanie nićmi jedwabnymi, srebrnymi i złotymi. Wówczas było to najmodniejsze wykończenie rezydencji monarszych. Spośród 170 zamówionych w Brukseli arrasów do dziś przetrwało 142. Są one jedynym oryginalnym wyposażeniem zamku wawelskiego.

Kolejny pożar zniszczył zamek w 1595 r. Fakt ten przyspieszył tylko decyzję Zygmunta III Wazy (1587 – 1632) o przeniesieniu stolicy do Warszawy, która leżała w centrum rozległej Rzeczypospolitej. Zamek wawelski utrzymał jednak rangę rezydencji monarszej. Dopiero upadek Rzeczypospolitej spowodował degradację zamku. Austriaccy zaborcy przeznaczyli go na koszary, w związku z czym doszło do zamurowania kosztownych w utrzymaniu krużganków. W 1911 r. CK armia opuściła Wawel, a do prac przystąpili polscy renowatorzy. To dzięki nim udało się przywrócić zamkowi wygląd szesnastowiecznej rezydencji polskich królów.

Widok Wawelu z wieży Kościoła Mariackiego. Na pierwszym planie widoczne dachy Krakowa. Po lewej stronie bryła Zamku Królewskiego z elementami w różnych stylach architektonicznych (od lewej): gotycka wieża „kurza stopka”, renesansowa fasada zamku obramowana dwoma  barokowymi wieżami Zygmunta III Wazy i Jana III Sobieskiego [fot. Krzysztof Światłoń/wikipedia CC BY-SA 3.0] 

Dziedziniec arkadowy zamku jest imponującym dziełem architektury renesansowej. Pozostawia on niezatarte wrażenie harmonii i monumentalnej, choć nie przytłaczającej przestrzeni  [fot. Jan Mehlich/wikipedia CC BY-SA 3.0]