Aktualności

Przy wsparciu Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Federacji Rosyjskiej ukazała się książka dr Walentyny Łatypowej „Polacy na Uralu Południowym (XVII — początek XX wieku). Zarys dziedzictwa historyczno-kulturowego” („Поляки на Южном Урале (XVII — начало XX века). Очерки историко-культурного наследия”).

Publikacja liczy ponad 180 stron i poświęcona jest losom Polaków dawnej guberni orenburskiej, przede wszystkim Baszkirii. Opisuje kształtowanie się Polonii, wkład Polaków w rozwój tego regionu.

Autor wyróżnia kilka grup polskiej ludności, które w różnych okolicznościach zostały przesiedlone na tereny Uralu Południowego:

- jednostki wojskowe, składające się z „polskiej szlachty” Smoleńska i wschodnich obszarów Wielkiego Księstwa Litewskiego, które przeszły na stronę Rosji w czasie Wojny polsko-rosyjskiej 1654 — 1667 i zostały skierowane do fortec ujezdu ufimskiego (druga połowa XVII wieku);

- konfederaci (koniec XVIII w.)

- jeńcy wojenni, wzięci do niewoli w czasie inwazji Napoleona na Rosję w 1812 r.;

- członkowie organizacji niepodległościowych z lat 1820. i 1830.: Filomaci, „Czarni Bracia” oraz powstańcy listopadowi;

- uczestnicy ruchu narodowo-wyzwoleńczego z lat 1840. — 1850.;

- powstańcy styczniowi (lata 1863 — 1864);

- polscy rewolucjoniści (koniec XIX — początek XX wieku);

- dobrowolni przesiedleńcy: inteligencja, inżynierowie itd. (XIX wiek).

Czytelnik znajdzie szczegółowe dane dotyczące liczby i składu społecznego każdej grupy polskiej ludności, opis warunków, w jakich żyli przesiedleni i zesłani. Autor pokazuje losy Polaków, ich udział w życiu społecznym i politycznym południowych obrzeży Cesarstwa Rosyjskiego. Można zobaczyć jak barwny i różnorodny żywioł stanowili przyjeżdżający tam Polacy: chłopi i szlachcice, żołnierze i uczeni, działacze polityczni o bardzo różnych poglądach. Polacy brali udział w powstaniu Pugaczowa i walkach z Baszkirami, prowadzili kursy tańca, byli rzemieślnikami i nauczycielami. Podejmowali próby ucieczki albo asymilowali się z miejscową ludnością, zachowując jednocześnie polskie tradycje. Nie byli biernymi świadkami, lecz aktywnymi uczestnikami wszystkich procesów historycznych.

Osobny rozdział książki jest poświęcony najnowszym dziejom baszkirskiej Polonii. Można się z niego dowiedzieć o powstaniu i działalności Polskiego Centrum Kulturalno-Oświatowego w Ufie oraz Niedzielnej Narodowej Polskiej Szkoły im. A. Pieńkiewicza.

Godny uwagi jest przegląd literatury i obszerna bibliografia zawierająca 188 pozycji książkowych oraz 160 źródeł archiwalnych.

Publikacja z całą pewnością powinna zwrócić uwagę historyków oraz wszystkich miłośników historii Polski i Rosji.

Wasilij Gorochow